Italiaanse muziekterm

In traditionele muzieknotatie wordt veel gebruik gemaakt van Italiaanse muziektermen. Dit soort termen geef je bij voorkeur op met de tekstsoort muzikale aanwijzingen.

• tempo-georiënteerde aanwijzingen zoals adagio komen doorgaans boven de balk (<h> muzikale aanwijzingen 1)
• dynamiek-georiënteerde aanwijzingen zoals crescendo komen doorgaans onder de balk (<i> muzikale aanwijzingen 2)

term	betekenis
Abbreviatura	Afkortingen
A cappella	Zonder instrumentale begeleiding
Accaciatura	korte voorslag
Accellerando	In tempo versnellen
Adagio	Langzaam en rustig met expressie
Ad lib / ad libitum	'naar believen'
Agile	Vlug, beweeglijk
Agitato	Onrustig
Al Fine	Ga naar einde.
Allegretto	Enigszins vlug en levendig. Lichter dan allegro
Allegro	Snel en levendig
Allegro agitato	Snel en onrustig
Allegro con brio	Snel en opgewekt
Allegro con fuoco	Snel en vurig
Allegro con spirito	Snel en geestdriftig
Allegro moderato	Matig snel
All ottava	Speel een octaaf hoger dan geschreven
Andante	Rustig
Andantino	Andante-achtig (kan zowel wat sneller als langzamer)
Animato	Levendig
Arco	Met de strijkstok gespeeld
Animando	Levendiger wordend
Apoggiatura	lange voorslagen
A tempo	Het voorgaande (of oorspronkelijke) tempo hervatten
Assai	Aanmerkelijk
Attacca	Begin meteen
Ballabile	Dansbaar
Basso continuo	Begeleiding met bas/clavecimbel op basis van akkoorden
Bel canto	Italiaanse opera 18/19e eeuw
Bisbigliando	twee snaren naast elkaar die dezelfde toon spelen.
Bruscamente	Bruusk
Calando	Afnemend
Coda	Slotstuk, einde
Cambiare	Wisselen (van instrument)
Cantando	Gezongen
Cantabile	alsof gezongen wordt
Capriccio	Grillige passage
Chiuso	Gesloten (hoorn)
Contra	Tegen
Col legno	Gebruik de strijkstok ondersteboven 'met het hout'
Coperti	Bedekt (met een doek)
Crescendo	Geleidelijk sterk worden
Da Capo	Vanaf het begin
Decrescendo	Geleidelijk zachter worden
Diminuendo	Geleidelijk zachter worden
Dolce	Lieflijk, zacht
Dal segno	Vanaf het verwijzingsteken
Entrata	Inleiding
Fine	Einde
Forte	Hard/Luid/sterk
Fortissimo	Zeer hard/luid/sterk
Forzando	Met sterk accent
Forzatissimo	Met zeer sterk accent
Furioso	Vurig, heftig, woedend
Grave	Ernstig
Glissando	Glijdend
Imitando	Imiterend
Interludium	Tussenstuk
Intermezzo	Tussenstuk
Legato	Gebonden spelen
Lento	Langzaam, slepend
Martellato	Hamerend gespeeld
Marcia	In marstempo. Ook wel 'a la Marcia'
Meno	Minder
Moderato	Gematigd tempo
Molto	Meer
Mosso	Levendig
Parlando	Gesproken
Passione	Hartstocht
Pesante	Zwaarwichtig
Piu	Meer
Poco	Een beetje, weinig
Portato	Gedragen, breed, maar niet gebonden spelen
Pianissimo	Zeer zacht
Pizzicato / Pizz.	Getokkeld (in plaats van gestreken)
Prelude	Voorspel
Prima vista	Van blad af lezen (op het eerste zicht)
Prima volta	Eerste keer (onder het 1-tje)
Rallentando	Langzamer wordend
Rapido	Snel
Religioso	Godsdienstig, plechtig
Rinforzando	Benadrukking van een groep tonen
Ritardando	Vertragend
Ritenuto	Snel terughouden, vertraagd
Rubato	Vrij in tempo
Scordatura	Met andere stemming van snaren
Secunda volta	Tweede keer (onder het tweetje)
Senza tempo	Zonder tempo
Senza replica	Zonder herhaling
Sforzando	Benadrukking van 1 toon of akkoord
Sforzato-piano	Versterkt en daarna direct weer zacht
Spiccato	met stuiterende strijkstok - iedere noot afzonderlijk
Staccato	Korter dan genoteerd
Staccatissimo	Zo kort mogelijk
Stringendo	Sneller wordend
Tacet	Stilte (geen akkoorden)
Toccata	Muziekstuk in vrije vorm
Tremolo	Snel herhaald harder/zachter in volume
Tutti	Allen
Unisono	Eenstemmig
Veloce	Snel
Vivace	Levendig, opgewekt